Δέκα χελώνες Καρέτα καρέτα και μία φώκια βρέθηκαν νεκρές στις παραλίες της Κυλλήνης, στην Ηλεία। Γεγονός που προκαλεί ανησυχία και προβληματισμό στις οικολογικές οργανώσεις, καθώς σύμφωνα με τους ψαράδες, οι περισσότερες φέρουν τραύματα από καμάκια! Η Eνωση Πολιτών για την Οικολογία και το Περιβάλλον (ΕΠΟΠ) δεν προτίθεται να καθίσει με τα χέρια σταυρωμένα, αφού πρόκειται να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες απευθυνόμενη κυρίως προς το Λιμεναρχείο Κυλλήνης ζητώντας να ληφθούν μέτρα προστασίας της χελώνας και της φώκιας που πέφτουν θύματα ασυνείδητων ψαράδων, καθώς επίσης και για να ελεγχθεί η υπεραλίευση που παρατηρείται στην περιοχή। Παράλληλα, η ΕΠΟΠ καλεί τις δημοτικές αρχές Λεχαινών και Κυλλήνης να προχωρήσουν στην ταφή των άτυχων ζώων που σαπίζουν στις παραλίες προκαλώντας αφόρητη δυσοσμία। Στο μεταξύ, πέντε νεκρές φώκιες έχουν εκβραστεί σε παραλίες της Ερμιόνης Αργολίδας, της Σάμου, της Αλοννήσου, της Κω και της Σάμου από τις αρχές του έτους, σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»। Οι επιστήμονες επισημαίνουν την κρισιμότητα της κατάστασης και προειδοποιούν ότι το είδος απειλείται με οριστική εξαφάνιση, εξαιτίας της μόλυνσης των θαλασσών και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οπως σημειώνουν, η παράνομη και εκτεταμένη χρήση εκρηκτικών κατά την αλιευτική δραστηριότητα από συγκεκριμένους ψαράδες αποτελεί κοινό μυστικό, παρ’ όλα αυτά, παρά τις καταγγελίες που έχουν γίνει από το «Αρχιπέλαγος» αλλά και από αλιευτικούς φορείς, δεν έχουν ληφθεί ακόμα μέτρα. Οι συνεργάτες του ινστιτούτου ερευνούν τα νομικά μέσα που μπορούν να αξιοποιήσουν προκειμένου να βρεθούν οι ένοχοι.
πηγή: Espressonews.गर
Τρίτη 27 Απριλίου 2010
Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2008
Οι Μύθοι για την Οικολογική Κρίση. Υπάρχει Λύση;
Στην παρούσα ανάρτηση μεταφέρω μεγάλα αποσπάσματα από το περιοδικό 'Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 15, Γενάρης-Μάρτης 2007' και συγκεκριμένα ένα άρθρο του κ. Παντελή Αράπογλου όπου αναλύει σκέψεις και προτάσεις για εναλλακτικά - βιώσιμα μοντέλα οικονομικής συνέχειας και ίσως ανάπτυξης - κατά τη γνώμη μου των σύγχρονων κοινωνιών.
1. Γενικά
Οι σημαντικές συνέπειες γενικά της οικολογικής κρίσης και ειδικότερα του φαινομένου του θερμοκηπίου αρχίζουν και γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς μέσω της αποσταθεροποίησης του παγκόσμιου κλίματος (ξηρασίες, αύξηση της θερμοκρασίας, καταστροφικές πλημμύρες, μείωση των αποθεμάτων πόσιμου νερού κ.λπ.). Μάλιστα, τα περιβαλλοντικά θέματα αποτελούν πλέον πρώτη είδηση στα ΜΜΕ, σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν, οπότε και απασχολούσαν αποκλειστικά μικρές ευαισθητοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Ίσως για πρώτη φορά υπάρχει η γενικευμένη αντίληψη στην κοινωνία ότι απαιτούνται άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στο παρόν κείμενο, γίνεται μια απόπειρα συνοπτικής παρουσίασης των λύσεων που προτείνονται από διάφορα τμήματα του πολιτικού φάσματος καθώς και τους βασικότερους περιορισμούς της κάθε πρότασης.
Όσον αφορά τα αίτια που δημιούργησαν την εκτεταμένη διαταραχή στο οικοσύστημα, προβάλλεται συχνά η άποψη ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα και ο άνθρωπος γενικά είναι υπεύθυνοι για την οικολογική καταστροφή που συντελείται και η οποία αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση τουλάχιστον κατά 2 βαθμούς Κελσίου (ή κατά 4 βαθμούς σύμφωνα με ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο) της μέσης θερμοκρασίας της Γης μέσα στον αιώνα που διανύουμε. Ωστόσο, μολονότι ο άνθρωπος κατοικεί στη Γη εδώ και χιλιάδες χρόνια, μόνο τους τελευταίους αιώνες που ακολούθησαν της Βιομηχανικής Επανάστασης παρατηρείται σημαντική συσσώρευση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ο βασικός παράγοντας για την πρόκληση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι αιτία της κρίσης είναι ο βιομηχανικός πολιτισμός, όπως ισχυρίζονται διάφορα ρεύματα της οικολογίας (π.χ. βαθείς οικολόγοι) και περιβαλλοντιστές, αλλά ο συγκεκριμένος βιομηχανικός πολιτισμός που συνδέθηκε με το σύστημα της οικονομίας της αγοράς το οποίο καθιερώθηκε την ίδια εποχή.
Άλλη μια δημοφιλής αντίληψη σε σχέση με το οικολογικό πρόβλημα είναι ότι όλοι μας έχουμε ίσο μερίδιο στη δημιουργία της κρίσης, ενώ οι συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου πλήττουν όλους το ίδιο, ανεξαρτήτως οικονομικής τάξης και χώρας προέλευσης. Στην πραγματικότητα βέβαια, όπως μαρτυρούν οι πρόσφατες εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, το φτωχότερο 37% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 7% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 15% του πληθυσμού που διαμένει στις αναπτυγμένες χώρες, παράγει περίπου το 50% των εκπομπών αυτών, γεγονός αναμενόμενο δεδομένου ότι η κατανάλωση ενέργειας ανά άτομο είναι δεκαπλάσια στις πλούσιες χώρες σε σχέση με τις λιγότερο προνομιούχες. Παράλληλα, τα κυρίως θύματα της οικολογικής κρίσης εντοπίζονται στις φτωχότερες χώρες (βλ. Αφρική και Νοτιοανατολική Ασία) και στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα μέσα στις δυτικές κοινωνίες (βλ. περίπτωση Νέας Ορλεάνης στις ΗΠΑ).
Τα παραπάνω δείχνουν ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της οικολογικής κρίσης και της οικονομίας της ανάπτυξης που έχει επικρατήσει μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση και εκφράζει το στόχο για μεγιστοποίηση της οικονομικής αποδοτικότητας τόσο στην καπιταλιστική όσο και στη σοσιαλιστική εκδοχή της. Άλλωστε, η καταστροφή του περιβάλλοντος που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οφείλεται στο σύγχρονο τρόπο ζωής, όπως αυτός υπαγορεύεται από τους κυρίαρχους σε όλο τον κόσμο σήμερα μηχανισμούς της αγοράς.
2. Η σχέση μεταξύ κλιματικής μεταβολής και φαινομένου του θερμοκηπίου
Πριν από μερικά χρόνια είχε αναπτυχθεί (με τη βοήθεια μεγάλων πετρέλαιο-βιομηχανιών και φυσικά της Αμερικανικής κυβέρνησης που δεν υπέγραψε ποτέ ούτε τη συνθήκη Κιότο για τη λήψη μέτρων κατά της καταστροφικής κλιματικής μεταβολής) ένα πανίσχυρο λόμπι επιστημονικών «πορισμάτων» που αμφισβητούσε τη σχέση κλιματικής μεταβολής και φαινομένου του θερμοκηπίου. Σήμερα, βέβαια, που χιλιάδες από τους σημαντικότερους ειδικούς επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο υπέγραψαν τις τρεις Εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Μεταβολή (η οποία συστήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ), κανένας δεν ασχολείται κανένας με αυτά τα «πορίσματα», ενώ για τα αντίστοιχα συμπεράσματα των Εκθέσεων συναινούν οι επιστήμονες όλων των σχετικών κλάδων. Φυσικά, σε καθυστερημένες επιστημονικά χώρες σαν την Ελλάδα, όπου όλες οι επιστημονικές εξελίξεις φθάνουν καθυστερημένα, υπάρχουν ακόμη «περιβαλλοντολόγοι», οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η άνοδος της θερμοκρασίας «δεν έχει αποδειχτεί» ότι οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα! Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο έχει δειχτεί μόνο σε πειραματικό μικροεπίπεδο (δηλαδή σε ελεγχόμενες συνθήκες εργαστηρίου), ενώ σε πλανητική κλίμακα είναι εντελώς αυθαίρετο το ανάλογο συμπέρασμα εφόσον απότομες αυξομειώσεις συνέβαιναν πάντα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και, μάλιστα, μεγαλύτερες των ± 2-3 βαθμών.
Εδώ, όμως, θα μπορούσαμε να παραπέμψουμε σε σχετικό απόσπασμα άρθρου στο περιοδικό Δημοκρατία και Φύση όπου αναφέρεται στους κοινούς στόχους και δεσμούς μεταξύ, από τη μια μεριά, αυτών που ελέγχουν τη βιομηχανία στη σημερινή διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και, από την άλλη, αυτών που ελέγχουν την επιστημονική έρευνα, με παράδειγμα το «αποτέλεσμα του θερμοκηπίου»:
Το δεύτερο παράδειγμα αφορά το κρίσιμο πρόβλημα του «αποτελέσματος του θερμοκηπίου» και τις προσπάθειες της βιομηχανίας φυσικών καυσίμων να υποσκάψει τις διαπραγματεύσεις για μια κλιματική συνθήκη που θα εμπόδιζε την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας. Όπως αναφέρει η Stephanie Pain, (μια από τις διευθύντριες του περιοδικού New Scientist που δεν φημίζεται για την πολιτική ριζοσπαστικότητά της), οι ειδικοί επιστήμονες για πολλά χρόνια είχαν προσπαθήσει να συσχετίσουν την κλιματική μεταβολή με την καύση των φυσικών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο). Τελικά, το 1995, περισσότεροι από 2.500 κλιματολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης έχει οριστικά αρχίσει να υφίσταται τις συνέπειες μιας γενικής ανόδου της θερμοκρασίας, ως αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων, δηλ. της καύσης φυσικών καυσίμων και της συνακόλουθης δημιουργίας εκπομπών θερμοκηπίου οι οποίες είναι υπεύθυνες για την πλανητική άνοδο της θερμοκρασίας. Παρόλα αυτά, μια ισχυρή ομάδα πίεσης από τις ενεργειακές βιομηχανίες, με τη βοήθεια μιας χούφτας επιστημόνων, έκανε λυσσώδη αγώνα για να αποτρέψει τη συναγωγή του παραπάνω συμπεράσματος με το επιχείρημα ότι η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας είναι ένας μύθος που στοχεύει να εκφοβίσει τις κυβερνήσεις και να τις ωθήσει στην παραχώρηση σημαντικών ερευνητικών κονδυλίων για τη σχετική έρευνα. Οι επιστήμονες αυτοί «κατάφεραν να κωλυσιεργήσουν τις διαπραγματεύσεις και συνέβαλαν αποφασιστικά ώστε οι ενεργειακές βιομηχανίες να κερδίσουν αναστολή για μια περίπου δεκαετία». Και αυτό, τη στιγμή που υπολογίζεται ότι για κάθε χρόνο αυτής της αναστολής, άλλα 6 δισ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα θα εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Περιττό να προστεθεί ότι «ένα δίκτυο διαπλεκομένων συμφερόντων υπάρχει μεταξύ ερευνητών στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, κυβερνήσεων (Κουβέιτ) και ομάδων πίεσης από τις ενεργειακές και ενεργοβόρες βιομηχανίες (μεταξύ των μελών τους είναι οι Shell, Exxon, Texaco, η British Coal και η Ford).»
3. Η Τεχνοκρατική Λύση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
Οι λύσεις που προτείνονται για την υπέρβαση της κρίσης από νεοφιλελεύθερους και σοσιαλφιλελεύθερους και πολλούς περιβαλλοντολόγους, βασίζονται σε μια τεχνοκρατική προσέγγιση του θέματος, θεωρώντας ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας και η παράλληλη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) θα λειτουργήσει ως πανάκεια και ότι, έστω και την ύστατη στιγμή, θα αποτραπεί η γενικευμένη απειλή αφανισμού του ανθρωπίνου είδος. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια απόπειρα «Πρασινίσματος» του καπιταλισμού. Παρόμοιες «λύσεις» προτείνει και η τρίτη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής που μόλις δημοσιεύθηκε και εκφράζει τη συνισταμένη των απόψεων όλων των παραπάνω για τη δήθεν διέξοδο από την κρίση.
Από την άλλη πλευρά, πρόσφατες μελέτες αμφισβητούν τη δυνατότητα των εναλλακτικών πηγών ενέργειας να καλύψουν την παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας, ιδιαίτερα αν θεωρηθούν δεδομένοι οι σημερινοί ρυθμοί ανάπτυξης στα πλαίσια του συστήματος της οικονομίας ανάπτυξης.
Ας δούμε όμως μερικά από τα προβλήματα που συνοδεύουν τη χρήση των ΑΠΕ.
Καταρχήν, ως προς τις δυνατότητες της αιολικής ενέργειας, τίθεται ολοένα και πιο συχνά το θέμα της μεταβλητότητας του ανέμου κατά τη διάρκεια του έτους, δηλαδή το γεγονός ότι για ορισμένα διαστήματα πνέουν ισχυροί άνεμοι ενώ τον υπόλοιπο χρόνο η ένταση των ανέμων είναι μικρή ή αμελητέα. Έτσι, στη Γερμανία, που είναι η χώρα με τις περισσότερες ανεμογεννήτριες παγκοσμίως, αλλά και στη Δανία, έχει διαφανεί το σημαντικό πρόβλημα της ενσωμάτωσης της αιολικής ενέργειας στο ηλεκτρικό δίκτυο καθώς αυτή καλύπτει μόλις το 5% της ζήτησης. Καίτοι μια ανεμογεννήτρια τοποθετημένη σε μια ευνοϊκή τοποθεσία μπορεί να αγγίξει για μεγάλα χρονικά διαστήματα το 33% της μέγιστης παραγωγής της, η επίδοση αυτή δεν αντανακλά τη μέση ετήσια απόδοση του συστήματος που, στην πράξη, μεταφράζεται περίπου σε 17% της μέγιστης δυνατής παραγωγής, ενώ για ορισμένους μήνες το χρόνο, η απόδοση αυτή πέφτει μόλις στο 5%. Παρόμοια συμπεράσματα έχουν παρατηρηθεί σε πλήθος χωρών που επενδύουν σε αιολική ενέργεια.
Ένα πρόσθετο μειονέκτημα της αιολικής ενέργειας αλλά και των υπόλοιπων τεχνολογιών ΑΠΕ είναι η αδυναμία αποθήκευσης της ενέργειας που παράγουν. Κατά συνέπεια, κατά τα χρονικά διαστήματα που επικρατεί άπνοια θεωρείται απαραίτητο να υπάρχει διαθέσιμος ένας εναλλακτικός τρόπος παραγωγής ενέργειας υπό μορφή εφεδρείας. Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και τα φωτοβολταϊκά συστήματα παραγωγής ηλεκτρισμού, τα οποία, αν δεν υπάρχει δυνατότητα για μαζική αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, σε περιόδους ισχνής ηλιοφάνειας δεν μπορούν παρά να λειτουργήσουν ως συμπληρωματικά προς τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής ενέργειας.
Σκεπτικισμός υπάρχει και για το κατά πόσο μπορεί να αποδώσει καρπούς η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με εκμετάλλευση της θερμότητας του ήλιου. Η ιδέα αυτή βασίζεται στη χρήση ηλιακών εγκαταστάσεων στην έρημο της Σαχάρας και στη μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Εκτός από τις τεράστιες απώλειες που προκύπτουν κατά τη μεταφορά ενέργειας, μειωμένη είναι η ικανότητα παραγωγής ενέργειας κατά την περίοδο του χειμώνα, όταν, ακόμα και σε ευνοϊκές τοποθεσίες, η παραγωγή πέφτει στο 20% από την αντίστοιχη κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
Συμπερασματικά, οι μελέτες δείχνουν ότι οι τεχνολογίες ΑΠΕ μπορούν στην καλύτερη περίπτωση να συνεισφέρουν γύρω στο 25% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό θα συνεχίζει να καλύπτεται μέσω των παραδοσιακών μεθόδων παραγωγής από λιθάνθρακα ή από πυρηνική ενέργεια, ενώ όπως προκύπτει από τις αναφορές της IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), για να διατηρηθούν οι εκπομπές διοξειδίου σε ασφαλή επίπεδα, το ανεκτό επίπεδο παραγωγής ηλεκτρισμού μέσω των παραδοσιακών μεθόδων πρέπει να μειωθεί περίπου στο 3% της σημερινής παραγωγής στα αναπτυγμένα κράτη!
Μικρές είναι και οι προοπτικές αντικατάστασης των παραδοσιακών υγρών καυσίμων από ΑΠΕ για την κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης. Το μεγαλύτερο μέρος ανανεώσιμων υγρών καυσίμων μπορεί να προέλθει από τη μετατροπή ξυλώδους βιομάζας σε αιθανόλη. Η κυρίαρχη άποψη μεταξύ ερευνητών είναι ότι η μελλοντική παραγωγή αιθανόλης μπορεί να φθάσει να προσφέρει 7 GJ (δισεκατομμύρια Τζάουλ, μονάδα ενέργειας) από κάθε τόνο βιομάζας. Δεδομένου ότι η ετήσια κατανάλωση υγρών καυσίμων σε πλούσιες χώρες όπως η Αυστραλία αγγίζει περίπου τα 128 GJ, προκύπτει ότι κάθε άτομο πρέπει να καλλιεργεί περίπου 26 στρέμματα γης προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση των 16.3 τόνων βιομάζας ανά έτος. Συνεπώς, με απλούς υπολογισμούς προκύπτει ότι μέχρι το 2060, οπότε και ο συνολικός πληθυσμός της Γης αναμένεται να έχει ανέλθει στα 9 δισεκατομμύρια, οι απαιτούμενες φυτείες για την καλλιέργεια βιομάζας θα πρέπει να είναι συνολικά 234 δισ. στρέμματα. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι τα καλλιεργήσιμα εδάφη του πλανήτη είναι 130 δισ. στρέμματα, με τις δασώδεις εκτάσεις να προσθέτουν άλλα 80 δισ. στρέμματα.
4. Οι Προτάσεις της Ρεφορμιστικής Αριστεράς και Οικολογίας για Βιώσιμη Ανάπτυξη
Κατά την εξέταση των διάφορων τεχνοκρατικών λύσεων της προηγούμενης ενότητας, θεωρήθηκαν δεδομένοι οι υφιστάμενοι ρυθμοί ανάπτυξης καθώς και ο βαθμός κατανάλωσης που συντελείται σήμερα στα αναπτυγμένα κράτη. Ωστόσο, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι αν μεγαλύτερα ποσοστά του παγκόσμιου πληθυσμού υιοθετούσαν το σημερινό τρόπο ζωής του μέσου δυτικού πολίτη (που είναι και η βασική επιδίωξη των ανθρώπων στα αναπτυσσόμενα κράτη), οι διαθέσιμοι πόροι του πλανήτη θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιοι των πραγματικών.
Το αδιέξοδο αυτό οδήγησε τμήματα της ρεφορμιστικής Αριστεράς να προτείνουν διάφορους τρόπους αναχαίτισης της αναπτυξιακής δυναμικής του καπιταλισμού μέσω μεταρρυθμίσεων εντός του συστήματος, με στόχο το μετασχηματισμό του σε ένα σύστημα που είναι περισσότερο φιλικό προς το περιβάλλον, χωρίς να θεωρούν απαραίτητη την εκ βάθρων ανατροπή του. Οι προτάσεις των οικολόγων περιλαμβάνουν:
Τη μείωση της παραγωγής αγαθών στα επίπεδα που επικρατούσαν τη δεκαετία του 60' και του 70'.
Τη δραστική αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων.
Τη μείωση της εντατικοποιημένης γεωργίας και κτηνοτροφίας βιομηχανικού τύπου και την αντικατάστασή τους από γεωργικές και κτηνοτροφικές μονάδες μικρής κλίμακας.
Τη βαριά φορολόγηση των μεταφορών μέσω Ι.Χ. αυτοκινήτων και των αεροπορικών πτήσεων.
Τη διακοπή της μετακίνησης αγαθών σε μεγάλες αποστάσεις μεταξύ ηπείρων, χωρών κ.λπ.
Επομένως, η διαφαινόμενη αδυναμία της τεχνολογίας να αναστρέψει την οικολογική κρίση, έχει οδηγήσει πολλούς στην ιδέα του περιορισμού του μηχανισμού της ανάπτυξης, ιδιαίτερα για χώρες με τεράστιο πληθυσμό και συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς ανάπτυξης, όπως η Κίνα και η Ινδία. Άλλωστε, η αδιαφορία προς το περιβάλλον την οποία επιδεικνύουν χώρες με παρόμοια χαρακτηριστικά έναντι του στόχου για διαρκή αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης αντιμετωπίζονται ιδιαίτερα επικριτικά από τον ήδη αναπτυγμένο κόσμο. Αποτέλεσμα είναι η Κίνα και η Ινδία να θεωρούνται η σημαντικότερη μελλοντική απειλή για τους παγκόσμιους ενεργειακούς πόρους. Εντούτοις, το να υποδεικνύει κανείς σε εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται στα όρια της επιβίωσης ότι πρέπει να μειώσουν το ρυθμό ανάπτυξής τους είναι το λιγότερο προκλητικό. Πόσο μάλλον, όταν το συγκεκριμένο αίτημα προέρχεται από τις αναπτυγμένες χώρες, η ευημερία των οποίων θεμελιώθηκε σε βάρος της Φύσης και οδήγησε τελικά στο σημερινό οικολογικό αδιέξοδο. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης των υπόψη χωρών τροφοδοτείται από τη δραστηριότητα πολυεθνικών επιχειρήσεων με έδρα τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, που εκμεταλλεύονται τα φθηνά οικονομικά χέρια που αυτές προσφέρουν. Συνεπώς, η συνεχής ανάπτυξη, ακόμη και αν οι οικολογικές συνέπειες είναι καταστροφικές, είναι αναπόφευκτη καθώς υπαγορεύεται από την ίδια δυναμική της αγοράς.
Όσον αφορά την αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες που ευαγγελίζεται η ρεφορμιστική Αριστερά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι σύγχρονες κοινωνίες της μαζικής κατανάλωσης εξαρτώνται πλήρως από τη διαρκή ανάπτυξη, δεδομένου ότι, εκτός από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, η κατανάλωση τροφοδοτείται και από τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι προσδοκούν ότι κάποια στιγμή θα καταφέρουν να ζήσουν την πολυτελή ζωή που ονειρεύονται.
Κατά συνέπεια, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για τους οποίους είναι ανέφικτη η αναχαίτιση της δυναμικής της οικονομίας της αγοράς μέσω αλλαγών στο σύγχρονο τρόπο ζωής:
Τα σύγχρονα πρότυπα ζωής που υπαγορεύουν τη διαρκή μετακίνηση και κινητικότητα αγαθών και ανθρώπων.
Οι φρενήρεις ρυθμοί της καθημερινότητας
Ο βομβαρδισμός των πολιτών από τη βιομηχανία της διαφήμισης, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει περισσότερες αλλά και νέες ανάγκες ώστε να επεκτείνεται η παραγωγή και το εισόδημα εκείνων που τις ελέγχουν.
Εκτός όμως από ανέφικτες, οι προτάσεις για μειωμένη ανάπτυξη είναι και ανεπιθύμητες, αφού οι περισσότερες από αυτές θα καταλήξουν να πλήξουν τα στρώματα χαμηλού εισοδήματος. Ενδεικτικά, η μείωση της παραγωγής θα επιφέρει μεγαλύτερη ανεργία και φτώχια στις αδύναμες κοινωνικές ομάδες, ο περιορισμός των μετακινήσεων συνεπάγεται ότι τα Ι.Χ. αυτοκίνητα και οι αεροπορικές πτήσεις θα μετατραπούν ξανά σε είδη πολυτελείας, ενώ οι μικρής κλίμακας αγροκαλλιέργειες θα εκτοξεύσουν το κόστος των τροφίμων.
5. Οι Εναλλακτικές Προτάσεις Κοινωνικής Οργάνωσης
Πέρα από τις προτάσεις των οικολόγων της ρεφορμιστικής Αριστεράς (τύπου Συνασπισμού), οι οποίες με βάση την προηγούμενη συζήτηση δείχνουν να είναι ανέφικτες στα πλαίσια της σημερινής οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας καθώς αντίκεινται στις βασικές αρχές της, υπάρχουν και ορισμένες σοσιαλιστικές και Πράσινες προσεγγίσεις που βλέπουν την έξοδο από την οικολογική κρίση υπό το πρίσμα μιας διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης. Οι προτάσεις τους μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:
Ι. Από τη μία πλευρά, η συγκεντρωτική προσέγγιση των οικοσοσιαλιστών, οι οποίοι προτείνουν την υιοθέτηση οικονομιών που βασίζονται στον κεντρικό σχεδιασμό και το Πλάνο για την κατανομή των διαθέσιμων πόρων στην κοινωνία (για παράδειγμα, το σύστημα Parecon του Albert, σε αντίθεση με τη σημερινή κατάσταση όπου η κατανομή των πόρων γίνεται του συστήματος της οικονομίας της αγοράς. Η ανάλυση τους αποτελεί μια σύνθεση των μαρξιστικών θέσεων για τις σχέσεις παραγωγής και ορισμένων οικολογικών ιδεών, χωρίς να απορρίπτεται συνολικά ο στόχος της οικονομικής ανάπτυξης της σημερινής καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς, έστω και αν προτείνεται μια ηπιότερη εκδοχή της. Καθώς η ανάλυση που πραγματοποιούμε στο παρόν κείμενο επιχειρεί να καταδείξει ότι γενεσιουργός αιτία της οικολογικής κρίσης (και όχι μόνο) είναι η ευρύτερη ιδεολογία και ο στόχος της ανάπτυξης (βλ. παρακάτω), θεωρούμε ότι παρόμοιες συγκεντρωτικές προτάσεις, δεν οδηγούν σε λύση της οικολογικής κρίσης, αφού μια τέτοια λύση προϋποθέτει την επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση —πράγμα αδύνατο σε μια συγκεντρωτική οικονομία που θεσμοποιεί το χωρισμό της Κοινωνίας από τη Φύση.
ΙΙ. Από την άλλη πλευρά, τα ριζοσπαστικά Πράσινα ρεύματα και η οικοδημοκρατική Αριστερά βλέπουν τη διέξοδο από την οικολογική κρίση μέσω μιας ριζικά αποκεντρωμένης οικολογικής κοινωνίας. Η ανάλυση συνήθως σχετίζεται με τη δημιουργία μικρότερων αποκεντρωμένων κοινοτήτων (υπό τη μορφή οικο-χωριών ή οικο-πόλεων), όπως είναι τα κινήματα του Απλούστερου Τρόπου (Simpler Way) που αναπτύχθηκε από τον Ted Trainer ή της Απο-ανάπτυξης (De-growth) που προτείνεται από τον Serge Latouche. Αμφότερα τα κινήματα αυτά (καθώς και άλλα παρόμοια), χαρακτηρίζονται από μικρές αυτάρκεις τοπικές οικονομίες που δεν έχουν ως κίνητρό τους το κέρδος και δεν ελέγχονται από τις δυνάμεις της αγοράς αλλά, αντίθετα, στηρίζονται σε ένα συμμετοχικό σύστημα υπό στενό κοινωνικό έλεγχο. Μάλιστα, οι νέες εκδοχές των οικοδημοκρατικών προτάσεων δεν συνεπάγονται αποκομμένες κοινοτήτες έξω από το κυρίως σώμα της κοινωνίας, αλλά οραματίζονται τη δημιουργία «αστικών χωριών» που υλοποιούνται μέσα στην κοινωνία και χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αποκέντρωσης. Βασικός τους στόχος είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας που να μη βασίζεται στην ανάπτυξη.
Ωστόσο, τα κινήματα αυτού του είδους δεν είναι καθολικά, δηλαδή δεν αποσκοπούν στην πλήρη ανατροπή της οικονομίας της αγοράς, ενώ θεωρούν δεδομένο το πολιτικό σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πόσο συμβατή είναι όμως μια κοινωνική οργάνωση που δεν στοχεύει στην ανάπτυξη με το σημερινό σύστημα της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς; Ακόμα και αν αγνοήσουμε το γεγονός ότι η ίδια η δυναμική της οικονομίας της αγοράς θα καταστούσε μη βιώσιμη οποιαδήποτε επιχείρηση χαμηλής αποδοτικότητας, στην πράξη, το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, με συνέπειες που θα ξεπερνούσαν ακόμα και το Οικονομικό Κραχ της προπολεμικής περιόδου.
6. Η Προσέγγιση της Περιεκτικής Δημοκρατίας
Σύμφωνα με την προσέγγιση της Περιεκτικής Δημοκρατίας (ΠΔ), η οικολογική κρίση αποτελεί μέρος της γενικευμένης πολυδιάστατης κρίσης (οικονομική, πολιτική, κοινωνική, οικολογική και πολιτισμική) της εποχής μας. Βασικό αίτιο της κρίσης είναι η συγκέντρωση εξουσίας και δύναμης σε όλα τα επίπεδα από διάφορες κοινωνικές μειοψηφίες (ελίτ). Από τη σκοπιά της ΠΔ το οικολογικό πρόβλημα δεν είναι απλά πρόβλημα τεχνολογίας που θα μπορούσε να λυθεί ακόμη και μέσα στο σύστημα της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς. Δεν είναι δηλαδή θέμα “πρασινίσματος του καπιταλισμού» όπως υποστηρίζουν η ρεφορμιστική Αριστερά και Οικολογία. Ακόμα άλλωστε κι αν βρεθεί μια δωρεάν μορφή απολύτως οικολογικής ενέργειας σε τεράστιες ποσότητες, αυτό εντός του σημερινού συστήματος θα προκαλέσει μια ακόμα μεγαλύτερη έκρηξη στη παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων και κατανάλωση σε πρώτες ύλες, μ' αποτέλεσμα τη συνέχιση (και ίσως την επιτάχυνση) του βιασμού της φύσης. Κι αυτό γιατί από τη στιγμή που οι πολυεθνικές εταιρίες θα συνεχίσουν να έχουν στα χέρια τους την οικονομία και άρα να καθορίζουν τι, πόσο, πως θα παραχθεί καθώς και τις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων, είναι βέβαιο ότι θα είναι οι βασικοί επωφελούμενοι από μια δωρεάν οικολογική μορφή ενέργειας και πάλι όμως σε βάρος της φύσης, ιδιαιτέρα αφού με το κόστος ενέργειας που θα γλυτώσουν θα μπορούν ν' αυξήσουν την παραγωγή. Ούτε βέβαια είναι δυνατή η μετρίαση των μηχανισμών ανάπτυξης μέσα στο υπάρχον σύστημα αφού όλη η δυναμική του στηρίζεται στην ανάπτυξη την οποία αναπαράγει. Με άλλα λόγια, το οικολογικό πρόβλημα είναι θέμα ριζικής αλλαγής του τρόπου ζωής, η οποία είναι αδύνατο να επιτευχθεί στο σημερινό σύστημα. Αντίθετα, προϋπόθεση για την υπέρβαση της κρίσης θεωρείται η ρητή κατάργηση του συστήματος της οικονομίας της αγοράς στο οικονομικό επίπεδο και της κοινοβουλευτικής (αντιπροσωπευτικής) δημοκρατίας στο πολιτικό επίπεδο, θεσμοί που κρίνονται υπεύθυνοι για την τεράστια ανισότητα και συγκέντρωση εξουσιών και δύναμης, και η αντικατάστασή τους από πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς θεσμούς που να διασφαλίζουν την ισοκατανομή εξουσίας/δύναμης.
Τέτοιο θεσμοί είναι:
η ριζική αποκέντρωση προς την κατεύθυνση δημιουργίας αυτόνομων τοπικών κοινοτήτων (δήμων), οι οποίες σε μεγαλύτερη κλίμακα συνομοσπιονδιοποιούνται σε περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς ΠΔ.
η θεσμική κατάργηση της ανισοκατανομής δύναμης και εξουσιών μεταξύ των πολιτών. Αυτό προϋποθέτει μια οικονομία χωρίς κράτος, χρήμα και αγορά, ενώ, στο πολιτικό επίπεδο, οι αποφάσεις λαμβάνονται αμεσοδημοκρατικά με τη συμμετοχή όλων των πολιτών στις δημοτικές συνελεύσεις.
η αντικατάσταση του συνολικού στόχου της οικονομικής ανάπτυξης με το στόχο της κάλυψης των αναγκών (και καταρχήν των βασικών αναγκών) όλων των πολιτών.
Η θέση της ΠΔ είναι ότι η ιδεολογία της οικονομίας ανάπτυξης, που αναδύθηκε μόλις πριν από δύο αιώνες με την εμφάνιση της οικονομίας της αγοράς, αποτέλεσε το κυρίαρχο οικονομικό παράδειγμα, αφού ταυτίστηκε με την ιδέα της Προόδου, τόσο στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία, όσο και (για διαφορετικούς λόγους) στις πρώην χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η οικονομία ανάπτυξης θεωρείται, άμεσα ή έμμεσα, υπεύθυνη για την ανισοκατανομή εξουσίας σε όλα τα επίπεδα και, όπως είναι γνωστό, οι δύο αυτές εκδοχές της στη Δύση και την Ανατολή είναι σε συντριπτικό βαθμό υπεύθυνες για την υποβάθμιση του Περιβάλλοντος. Άλλωστε, η ίδια η αναπαραγωγή της σημερινής οικονομίας της αγοράς θεμελιώνεται ακριβώς σε αυτή την ανισοκατανομή δύναμης που προκύπτει από τη δυναμική της αέναης ανάπτυξης.
Με βάση την παραπάνω ανάλυση, μόνο η προοδευτική αλλαγή των θεσμών στο οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικολογικό επίπεδο στις γραμμές που σκιαγραφήθηκαν μπορούν να οδηγήσουν σε μια οικολογική δημοκρατία, δηλαδή, αντί για τη σημερινή σχέση εκμετάλλευσης και κυριαρχίας της Φύσης από τον άνθρωπο, στην επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση. Σημειώνεται βέβαια ότι ακόμα και η ΠΔ δεν μπορεί να εγγυηθεί την εξάλειψη της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη Φύσης. Και αυτό διότι το πρόταγμα της ΠΔ αποτελεί μια δημοκρατική διαδικασία αυτοθέσμισης της κοινωνίας, χωρίς να υπονοείται κάποια αντικειμενική Ιστορική τάση που οδηγεί τελικά προς την ελευθερία και την επανεσωμάτωση της κοινωνίας με την πολιτεία, την οικονομία και τη Φύση. Η αλλαγή, επομένως, των θεσμών αποτελεί απλώς την αναγκαία συνθήκη αλλά όχι και την ικανή συνθήκη (η οποία εξαρτάται από το επίπεδο συνειδητοποίησης των πολιτών) για την επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση. Ωστόσο, υπάρχει ισχυρή ελπίδα ότι μια δημοκρατική κοινωνία με ένα εντελώς νέο κοινωνικό παράδειγμα και απαλλαγμένη από το στόχο της ανάπτυξης, όταν συνδυαστεί με τη δημοκρατική Παιδεία, θα οδηγήσει τελικά σε ένα θεσμικό πλαίσιο φιλικό προς το περιβάλλον. Επιπλέον, το γεγονός ότι η ίδια η επιβίωση κάθε τοπικής κοινότητας (δήμος) εξαρτάται κρίσιμα από τη διατήρηση του περιβάλλοντός της καθώς και το γεγονός ότι η γενικότερη δημοκρατική οργάνωση της κοινωνίας θα δώσει νόημα στην ανθρώπινη ζωή, έξω από την οικο-καταστροφική καταναλωτική κοινωνία αποτελεί βάσιμη ελπίδα ότι η οικολογική δημοκρατία τελικά θα επικρατήσει ...
πηγή:http://www.inclusivedemocracy.org/pd/is15/issue_15_pantelis_ecological.htm
1. Γενικά
Οι σημαντικές συνέπειες γενικά της οικολογικής κρίσης και ειδικότερα του φαινομένου του θερμοκηπίου αρχίζουν και γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς μέσω της αποσταθεροποίησης του παγκόσμιου κλίματος (ξηρασίες, αύξηση της θερμοκρασίας, καταστροφικές πλημμύρες, μείωση των αποθεμάτων πόσιμου νερού κ.λπ.). Μάλιστα, τα περιβαλλοντικά θέματα αποτελούν πλέον πρώτη είδηση στα ΜΜΕ, σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν, οπότε και απασχολούσαν αποκλειστικά μικρές ευαισθητοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Ίσως για πρώτη φορά υπάρχει η γενικευμένη αντίληψη στην κοινωνία ότι απαιτούνται άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στο παρόν κείμενο, γίνεται μια απόπειρα συνοπτικής παρουσίασης των λύσεων που προτείνονται από διάφορα τμήματα του πολιτικού φάσματος καθώς και τους βασικότερους περιορισμούς της κάθε πρότασης.
Όσον αφορά τα αίτια που δημιούργησαν την εκτεταμένη διαταραχή στο οικοσύστημα, προβάλλεται συχνά η άποψη ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα και ο άνθρωπος γενικά είναι υπεύθυνοι για την οικολογική καταστροφή που συντελείται και η οποία αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση τουλάχιστον κατά 2 βαθμούς Κελσίου (ή κατά 4 βαθμούς σύμφωνα με ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο) της μέσης θερμοκρασίας της Γης μέσα στον αιώνα που διανύουμε. Ωστόσο, μολονότι ο άνθρωπος κατοικεί στη Γη εδώ και χιλιάδες χρόνια, μόνο τους τελευταίους αιώνες που ακολούθησαν της Βιομηχανικής Επανάστασης παρατηρείται σημαντική συσσώρευση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ο βασικός παράγοντας για την πρόκληση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι αιτία της κρίσης είναι ο βιομηχανικός πολιτισμός, όπως ισχυρίζονται διάφορα ρεύματα της οικολογίας (π.χ. βαθείς οικολόγοι) και περιβαλλοντιστές, αλλά ο συγκεκριμένος βιομηχανικός πολιτισμός που συνδέθηκε με το σύστημα της οικονομίας της αγοράς το οποίο καθιερώθηκε την ίδια εποχή.
Άλλη μια δημοφιλής αντίληψη σε σχέση με το οικολογικό πρόβλημα είναι ότι όλοι μας έχουμε ίσο μερίδιο στη δημιουργία της κρίσης, ενώ οι συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου πλήττουν όλους το ίδιο, ανεξαρτήτως οικονομικής τάξης και χώρας προέλευσης. Στην πραγματικότητα βέβαια, όπως μαρτυρούν οι πρόσφατες εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, το φτωχότερο 37% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 7% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 15% του πληθυσμού που διαμένει στις αναπτυγμένες χώρες, παράγει περίπου το 50% των εκπομπών αυτών, γεγονός αναμενόμενο δεδομένου ότι η κατανάλωση ενέργειας ανά άτομο είναι δεκαπλάσια στις πλούσιες χώρες σε σχέση με τις λιγότερο προνομιούχες. Παράλληλα, τα κυρίως θύματα της οικολογικής κρίσης εντοπίζονται στις φτωχότερες χώρες (βλ. Αφρική και Νοτιοανατολική Ασία) και στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα μέσα στις δυτικές κοινωνίες (βλ. περίπτωση Νέας Ορλεάνης στις ΗΠΑ).
Τα παραπάνω δείχνουν ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της οικολογικής κρίσης και της οικονομίας της ανάπτυξης που έχει επικρατήσει μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση και εκφράζει το στόχο για μεγιστοποίηση της οικονομικής αποδοτικότητας τόσο στην καπιταλιστική όσο και στη σοσιαλιστική εκδοχή της. Άλλωστε, η καταστροφή του περιβάλλοντος που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οφείλεται στο σύγχρονο τρόπο ζωής, όπως αυτός υπαγορεύεται από τους κυρίαρχους σε όλο τον κόσμο σήμερα μηχανισμούς της αγοράς.
2. Η σχέση μεταξύ κλιματικής μεταβολής και φαινομένου του θερμοκηπίου
Πριν από μερικά χρόνια είχε αναπτυχθεί (με τη βοήθεια μεγάλων πετρέλαιο-βιομηχανιών και φυσικά της Αμερικανικής κυβέρνησης που δεν υπέγραψε ποτέ ούτε τη συνθήκη Κιότο για τη λήψη μέτρων κατά της καταστροφικής κλιματικής μεταβολής) ένα πανίσχυρο λόμπι επιστημονικών «πορισμάτων» που αμφισβητούσε τη σχέση κλιματικής μεταβολής και φαινομένου του θερμοκηπίου. Σήμερα, βέβαια, που χιλιάδες από τους σημαντικότερους ειδικούς επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο υπέγραψαν τις τρεις Εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Μεταβολή (η οποία συστήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ), κανένας δεν ασχολείται κανένας με αυτά τα «πορίσματα», ενώ για τα αντίστοιχα συμπεράσματα των Εκθέσεων συναινούν οι επιστήμονες όλων των σχετικών κλάδων. Φυσικά, σε καθυστερημένες επιστημονικά χώρες σαν την Ελλάδα, όπου όλες οι επιστημονικές εξελίξεις φθάνουν καθυστερημένα, υπάρχουν ακόμη «περιβαλλοντολόγοι», οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η άνοδος της θερμοκρασίας «δεν έχει αποδειχτεί» ότι οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα! Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο έχει δειχτεί μόνο σε πειραματικό μικροεπίπεδο (δηλαδή σε ελεγχόμενες συνθήκες εργαστηρίου), ενώ σε πλανητική κλίμακα είναι εντελώς αυθαίρετο το ανάλογο συμπέρασμα εφόσον απότομες αυξομειώσεις συνέβαιναν πάντα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και, μάλιστα, μεγαλύτερες των ± 2-3 βαθμών.
Εδώ, όμως, θα μπορούσαμε να παραπέμψουμε σε σχετικό απόσπασμα άρθρου στο περιοδικό Δημοκρατία και Φύση όπου αναφέρεται στους κοινούς στόχους και δεσμούς μεταξύ, από τη μια μεριά, αυτών που ελέγχουν τη βιομηχανία στη σημερινή διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και, από την άλλη, αυτών που ελέγχουν την επιστημονική έρευνα, με παράδειγμα το «αποτέλεσμα του θερμοκηπίου»:
Το δεύτερο παράδειγμα αφορά το κρίσιμο πρόβλημα του «αποτελέσματος του θερμοκηπίου» και τις προσπάθειες της βιομηχανίας φυσικών καυσίμων να υποσκάψει τις διαπραγματεύσεις για μια κλιματική συνθήκη που θα εμπόδιζε την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας. Όπως αναφέρει η Stephanie Pain, (μια από τις διευθύντριες του περιοδικού New Scientist που δεν φημίζεται για την πολιτική ριζοσπαστικότητά της), οι ειδικοί επιστήμονες για πολλά χρόνια είχαν προσπαθήσει να συσχετίσουν την κλιματική μεταβολή με την καύση των φυσικών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο). Τελικά, το 1995, περισσότεροι από 2.500 κλιματολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης έχει οριστικά αρχίσει να υφίσταται τις συνέπειες μιας γενικής ανόδου της θερμοκρασίας, ως αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων, δηλ. της καύσης φυσικών καυσίμων και της συνακόλουθης δημιουργίας εκπομπών θερμοκηπίου οι οποίες είναι υπεύθυνες για την πλανητική άνοδο της θερμοκρασίας. Παρόλα αυτά, μια ισχυρή ομάδα πίεσης από τις ενεργειακές βιομηχανίες, με τη βοήθεια μιας χούφτας επιστημόνων, έκανε λυσσώδη αγώνα για να αποτρέψει τη συναγωγή του παραπάνω συμπεράσματος με το επιχείρημα ότι η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας είναι ένας μύθος που στοχεύει να εκφοβίσει τις κυβερνήσεις και να τις ωθήσει στην παραχώρηση σημαντικών ερευνητικών κονδυλίων για τη σχετική έρευνα. Οι επιστήμονες αυτοί «κατάφεραν να κωλυσιεργήσουν τις διαπραγματεύσεις και συνέβαλαν αποφασιστικά ώστε οι ενεργειακές βιομηχανίες να κερδίσουν αναστολή για μια περίπου δεκαετία». Και αυτό, τη στιγμή που υπολογίζεται ότι για κάθε χρόνο αυτής της αναστολής, άλλα 6 δισ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα θα εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Περιττό να προστεθεί ότι «ένα δίκτυο διαπλεκομένων συμφερόντων υπάρχει μεταξύ ερευνητών στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, κυβερνήσεων (Κουβέιτ) και ομάδων πίεσης από τις ενεργειακές και ενεργοβόρες βιομηχανίες (μεταξύ των μελών τους είναι οι Shell, Exxon, Texaco, η British Coal και η Ford).»
3. Η Τεχνοκρατική Λύση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
Οι λύσεις που προτείνονται για την υπέρβαση της κρίσης από νεοφιλελεύθερους και σοσιαλφιλελεύθερους και πολλούς περιβαλλοντολόγους, βασίζονται σε μια τεχνοκρατική προσέγγιση του θέματος, θεωρώντας ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας και η παράλληλη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) θα λειτουργήσει ως πανάκεια και ότι, έστω και την ύστατη στιγμή, θα αποτραπεί η γενικευμένη απειλή αφανισμού του ανθρωπίνου είδος. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια απόπειρα «Πρασινίσματος» του καπιταλισμού. Παρόμοιες «λύσεις» προτείνει και η τρίτη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής που μόλις δημοσιεύθηκε και εκφράζει τη συνισταμένη των απόψεων όλων των παραπάνω για τη δήθεν διέξοδο από την κρίση.
Από την άλλη πλευρά, πρόσφατες μελέτες αμφισβητούν τη δυνατότητα των εναλλακτικών πηγών ενέργειας να καλύψουν την παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας, ιδιαίτερα αν θεωρηθούν δεδομένοι οι σημερινοί ρυθμοί ανάπτυξης στα πλαίσια του συστήματος της οικονομίας ανάπτυξης.
Ας δούμε όμως μερικά από τα προβλήματα που συνοδεύουν τη χρήση των ΑΠΕ.
Καταρχήν, ως προς τις δυνατότητες της αιολικής ενέργειας, τίθεται ολοένα και πιο συχνά το θέμα της μεταβλητότητας του ανέμου κατά τη διάρκεια του έτους, δηλαδή το γεγονός ότι για ορισμένα διαστήματα πνέουν ισχυροί άνεμοι ενώ τον υπόλοιπο χρόνο η ένταση των ανέμων είναι μικρή ή αμελητέα. Έτσι, στη Γερμανία, που είναι η χώρα με τις περισσότερες ανεμογεννήτριες παγκοσμίως, αλλά και στη Δανία, έχει διαφανεί το σημαντικό πρόβλημα της ενσωμάτωσης της αιολικής ενέργειας στο ηλεκτρικό δίκτυο καθώς αυτή καλύπτει μόλις το 5% της ζήτησης. Καίτοι μια ανεμογεννήτρια τοποθετημένη σε μια ευνοϊκή τοποθεσία μπορεί να αγγίξει για μεγάλα χρονικά διαστήματα το 33% της μέγιστης παραγωγής της, η επίδοση αυτή δεν αντανακλά τη μέση ετήσια απόδοση του συστήματος που, στην πράξη, μεταφράζεται περίπου σε 17% της μέγιστης δυνατής παραγωγής, ενώ για ορισμένους μήνες το χρόνο, η απόδοση αυτή πέφτει μόλις στο 5%. Παρόμοια συμπεράσματα έχουν παρατηρηθεί σε πλήθος χωρών που επενδύουν σε αιολική ενέργεια.
Ένα πρόσθετο μειονέκτημα της αιολικής ενέργειας αλλά και των υπόλοιπων τεχνολογιών ΑΠΕ είναι η αδυναμία αποθήκευσης της ενέργειας που παράγουν. Κατά συνέπεια, κατά τα χρονικά διαστήματα που επικρατεί άπνοια θεωρείται απαραίτητο να υπάρχει διαθέσιμος ένας εναλλακτικός τρόπος παραγωγής ενέργειας υπό μορφή εφεδρείας. Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και τα φωτοβολταϊκά συστήματα παραγωγής ηλεκτρισμού, τα οποία, αν δεν υπάρχει δυνατότητα για μαζική αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, σε περιόδους ισχνής ηλιοφάνειας δεν μπορούν παρά να λειτουργήσουν ως συμπληρωματικά προς τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής ενέργειας.
Σκεπτικισμός υπάρχει και για το κατά πόσο μπορεί να αποδώσει καρπούς η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με εκμετάλλευση της θερμότητας του ήλιου. Η ιδέα αυτή βασίζεται στη χρήση ηλιακών εγκαταστάσεων στην έρημο της Σαχάρας και στη μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Εκτός από τις τεράστιες απώλειες που προκύπτουν κατά τη μεταφορά ενέργειας, μειωμένη είναι η ικανότητα παραγωγής ενέργειας κατά την περίοδο του χειμώνα, όταν, ακόμα και σε ευνοϊκές τοποθεσίες, η παραγωγή πέφτει στο 20% από την αντίστοιχη κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
Συμπερασματικά, οι μελέτες δείχνουν ότι οι τεχνολογίες ΑΠΕ μπορούν στην καλύτερη περίπτωση να συνεισφέρουν γύρω στο 25% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό θα συνεχίζει να καλύπτεται μέσω των παραδοσιακών μεθόδων παραγωγής από λιθάνθρακα ή από πυρηνική ενέργεια, ενώ όπως προκύπτει από τις αναφορές της IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), για να διατηρηθούν οι εκπομπές διοξειδίου σε ασφαλή επίπεδα, το ανεκτό επίπεδο παραγωγής ηλεκτρισμού μέσω των παραδοσιακών μεθόδων πρέπει να μειωθεί περίπου στο 3% της σημερινής παραγωγής στα αναπτυγμένα κράτη!
Μικρές είναι και οι προοπτικές αντικατάστασης των παραδοσιακών υγρών καυσίμων από ΑΠΕ για την κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης. Το μεγαλύτερο μέρος ανανεώσιμων υγρών καυσίμων μπορεί να προέλθει από τη μετατροπή ξυλώδους βιομάζας σε αιθανόλη. Η κυρίαρχη άποψη μεταξύ ερευνητών είναι ότι η μελλοντική παραγωγή αιθανόλης μπορεί να φθάσει να προσφέρει 7 GJ (δισεκατομμύρια Τζάουλ, μονάδα ενέργειας) από κάθε τόνο βιομάζας. Δεδομένου ότι η ετήσια κατανάλωση υγρών καυσίμων σε πλούσιες χώρες όπως η Αυστραλία αγγίζει περίπου τα 128 GJ, προκύπτει ότι κάθε άτομο πρέπει να καλλιεργεί περίπου 26 στρέμματα γης προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση των 16.3 τόνων βιομάζας ανά έτος. Συνεπώς, με απλούς υπολογισμούς προκύπτει ότι μέχρι το 2060, οπότε και ο συνολικός πληθυσμός της Γης αναμένεται να έχει ανέλθει στα 9 δισεκατομμύρια, οι απαιτούμενες φυτείες για την καλλιέργεια βιομάζας θα πρέπει να είναι συνολικά 234 δισ. στρέμματα. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι τα καλλιεργήσιμα εδάφη του πλανήτη είναι 130 δισ. στρέμματα, με τις δασώδεις εκτάσεις να προσθέτουν άλλα 80 δισ. στρέμματα.
4. Οι Προτάσεις της Ρεφορμιστικής Αριστεράς και Οικολογίας για Βιώσιμη Ανάπτυξη
Κατά την εξέταση των διάφορων τεχνοκρατικών λύσεων της προηγούμενης ενότητας, θεωρήθηκαν δεδομένοι οι υφιστάμενοι ρυθμοί ανάπτυξης καθώς και ο βαθμός κατανάλωσης που συντελείται σήμερα στα αναπτυγμένα κράτη. Ωστόσο, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι αν μεγαλύτερα ποσοστά του παγκόσμιου πληθυσμού υιοθετούσαν το σημερινό τρόπο ζωής του μέσου δυτικού πολίτη (που είναι και η βασική επιδίωξη των ανθρώπων στα αναπτυσσόμενα κράτη), οι διαθέσιμοι πόροι του πλανήτη θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιοι των πραγματικών.
Το αδιέξοδο αυτό οδήγησε τμήματα της ρεφορμιστικής Αριστεράς να προτείνουν διάφορους τρόπους αναχαίτισης της αναπτυξιακής δυναμικής του καπιταλισμού μέσω μεταρρυθμίσεων εντός του συστήματος, με στόχο το μετασχηματισμό του σε ένα σύστημα που είναι περισσότερο φιλικό προς το περιβάλλον, χωρίς να θεωρούν απαραίτητη την εκ βάθρων ανατροπή του. Οι προτάσεις των οικολόγων περιλαμβάνουν:
Τη μείωση της παραγωγής αγαθών στα επίπεδα που επικρατούσαν τη δεκαετία του 60' και του 70'.
Τη δραστική αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων.
Τη μείωση της εντατικοποιημένης γεωργίας και κτηνοτροφίας βιομηχανικού τύπου και την αντικατάστασή τους από γεωργικές και κτηνοτροφικές μονάδες μικρής κλίμακας.
Τη βαριά φορολόγηση των μεταφορών μέσω Ι.Χ. αυτοκινήτων και των αεροπορικών πτήσεων.
Τη διακοπή της μετακίνησης αγαθών σε μεγάλες αποστάσεις μεταξύ ηπείρων, χωρών κ.λπ.
Επομένως, η διαφαινόμενη αδυναμία της τεχνολογίας να αναστρέψει την οικολογική κρίση, έχει οδηγήσει πολλούς στην ιδέα του περιορισμού του μηχανισμού της ανάπτυξης, ιδιαίτερα για χώρες με τεράστιο πληθυσμό και συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς ανάπτυξης, όπως η Κίνα και η Ινδία. Άλλωστε, η αδιαφορία προς το περιβάλλον την οποία επιδεικνύουν χώρες με παρόμοια χαρακτηριστικά έναντι του στόχου για διαρκή αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης αντιμετωπίζονται ιδιαίτερα επικριτικά από τον ήδη αναπτυγμένο κόσμο. Αποτέλεσμα είναι η Κίνα και η Ινδία να θεωρούνται η σημαντικότερη μελλοντική απειλή για τους παγκόσμιους ενεργειακούς πόρους. Εντούτοις, το να υποδεικνύει κανείς σε εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται στα όρια της επιβίωσης ότι πρέπει να μειώσουν το ρυθμό ανάπτυξής τους είναι το λιγότερο προκλητικό. Πόσο μάλλον, όταν το συγκεκριμένο αίτημα προέρχεται από τις αναπτυγμένες χώρες, η ευημερία των οποίων θεμελιώθηκε σε βάρος της Φύσης και οδήγησε τελικά στο σημερινό οικολογικό αδιέξοδο. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης των υπόψη χωρών τροφοδοτείται από τη δραστηριότητα πολυεθνικών επιχειρήσεων με έδρα τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, που εκμεταλλεύονται τα φθηνά οικονομικά χέρια που αυτές προσφέρουν. Συνεπώς, η συνεχής ανάπτυξη, ακόμη και αν οι οικολογικές συνέπειες είναι καταστροφικές, είναι αναπόφευκτη καθώς υπαγορεύεται από την ίδια δυναμική της αγοράς.
Όσον αφορά την αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες που ευαγγελίζεται η ρεφορμιστική Αριστερά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι σύγχρονες κοινωνίες της μαζικής κατανάλωσης εξαρτώνται πλήρως από τη διαρκή ανάπτυξη, δεδομένου ότι, εκτός από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, η κατανάλωση τροφοδοτείται και από τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι προσδοκούν ότι κάποια στιγμή θα καταφέρουν να ζήσουν την πολυτελή ζωή που ονειρεύονται.
Κατά συνέπεια, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για τους οποίους είναι ανέφικτη η αναχαίτιση της δυναμικής της οικονομίας της αγοράς μέσω αλλαγών στο σύγχρονο τρόπο ζωής:
Τα σύγχρονα πρότυπα ζωής που υπαγορεύουν τη διαρκή μετακίνηση και κινητικότητα αγαθών και ανθρώπων.
Οι φρενήρεις ρυθμοί της καθημερινότητας
Ο βομβαρδισμός των πολιτών από τη βιομηχανία της διαφήμισης, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει περισσότερες αλλά και νέες ανάγκες ώστε να επεκτείνεται η παραγωγή και το εισόδημα εκείνων που τις ελέγχουν.
Εκτός όμως από ανέφικτες, οι προτάσεις για μειωμένη ανάπτυξη είναι και ανεπιθύμητες, αφού οι περισσότερες από αυτές θα καταλήξουν να πλήξουν τα στρώματα χαμηλού εισοδήματος. Ενδεικτικά, η μείωση της παραγωγής θα επιφέρει μεγαλύτερη ανεργία και φτώχια στις αδύναμες κοινωνικές ομάδες, ο περιορισμός των μετακινήσεων συνεπάγεται ότι τα Ι.Χ. αυτοκίνητα και οι αεροπορικές πτήσεις θα μετατραπούν ξανά σε είδη πολυτελείας, ενώ οι μικρής κλίμακας αγροκαλλιέργειες θα εκτοξεύσουν το κόστος των τροφίμων.
5. Οι Εναλλακτικές Προτάσεις Κοινωνικής Οργάνωσης
Πέρα από τις προτάσεις των οικολόγων της ρεφορμιστικής Αριστεράς (τύπου Συνασπισμού), οι οποίες με βάση την προηγούμενη συζήτηση δείχνουν να είναι ανέφικτες στα πλαίσια της σημερινής οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας καθώς αντίκεινται στις βασικές αρχές της, υπάρχουν και ορισμένες σοσιαλιστικές και Πράσινες προσεγγίσεις που βλέπουν την έξοδο από την οικολογική κρίση υπό το πρίσμα μιας διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης. Οι προτάσεις τους μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:
Ι. Από τη μία πλευρά, η συγκεντρωτική προσέγγιση των οικοσοσιαλιστών, οι οποίοι προτείνουν την υιοθέτηση οικονομιών που βασίζονται στον κεντρικό σχεδιασμό και το Πλάνο για την κατανομή των διαθέσιμων πόρων στην κοινωνία (για παράδειγμα, το σύστημα Parecon του Albert, σε αντίθεση με τη σημερινή κατάσταση όπου η κατανομή των πόρων γίνεται του συστήματος της οικονομίας της αγοράς. Η ανάλυση τους αποτελεί μια σύνθεση των μαρξιστικών θέσεων για τις σχέσεις παραγωγής και ορισμένων οικολογικών ιδεών, χωρίς να απορρίπτεται συνολικά ο στόχος της οικονομικής ανάπτυξης της σημερινής καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς, έστω και αν προτείνεται μια ηπιότερη εκδοχή της. Καθώς η ανάλυση που πραγματοποιούμε στο παρόν κείμενο επιχειρεί να καταδείξει ότι γενεσιουργός αιτία της οικολογικής κρίσης (και όχι μόνο) είναι η ευρύτερη ιδεολογία και ο στόχος της ανάπτυξης (βλ. παρακάτω), θεωρούμε ότι παρόμοιες συγκεντρωτικές προτάσεις, δεν οδηγούν σε λύση της οικολογικής κρίσης, αφού μια τέτοια λύση προϋποθέτει την επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση —πράγμα αδύνατο σε μια συγκεντρωτική οικονομία που θεσμοποιεί το χωρισμό της Κοινωνίας από τη Φύση.
ΙΙ. Από την άλλη πλευρά, τα ριζοσπαστικά Πράσινα ρεύματα και η οικοδημοκρατική Αριστερά βλέπουν τη διέξοδο από την οικολογική κρίση μέσω μιας ριζικά αποκεντρωμένης οικολογικής κοινωνίας. Η ανάλυση συνήθως σχετίζεται με τη δημιουργία μικρότερων αποκεντρωμένων κοινοτήτων (υπό τη μορφή οικο-χωριών ή οικο-πόλεων), όπως είναι τα κινήματα του Απλούστερου Τρόπου (Simpler Way) που αναπτύχθηκε από τον Ted Trainer ή της Απο-ανάπτυξης (De-growth) που προτείνεται από τον Serge Latouche. Αμφότερα τα κινήματα αυτά (καθώς και άλλα παρόμοια), χαρακτηρίζονται από μικρές αυτάρκεις τοπικές οικονομίες που δεν έχουν ως κίνητρό τους το κέρδος και δεν ελέγχονται από τις δυνάμεις της αγοράς αλλά, αντίθετα, στηρίζονται σε ένα συμμετοχικό σύστημα υπό στενό κοινωνικό έλεγχο. Μάλιστα, οι νέες εκδοχές των οικοδημοκρατικών προτάσεων δεν συνεπάγονται αποκομμένες κοινοτήτες έξω από το κυρίως σώμα της κοινωνίας, αλλά οραματίζονται τη δημιουργία «αστικών χωριών» που υλοποιούνται μέσα στην κοινωνία και χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αποκέντρωσης. Βασικός τους στόχος είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας που να μη βασίζεται στην ανάπτυξη.
Ωστόσο, τα κινήματα αυτού του είδους δεν είναι καθολικά, δηλαδή δεν αποσκοπούν στην πλήρη ανατροπή της οικονομίας της αγοράς, ενώ θεωρούν δεδομένο το πολιτικό σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πόσο συμβατή είναι όμως μια κοινωνική οργάνωση που δεν στοχεύει στην ανάπτυξη με το σημερινό σύστημα της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς; Ακόμα και αν αγνοήσουμε το γεγονός ότι η ίδια η δυναμική της οικονομίας της αγοράς θα καταστούσε μη βιώσιμη οποιαδήποτε επιχείρηση χαμηλής αποδοτικότητας, στην πράξη, το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, με συνέπειες που θα ξεπερνούσαν ακόμα και το Οικονομικό Κραχ της προπολεμικής περιόδου.
6. Η Προσέγγιση της Περιεκτικής Δημοκρατίας
Σύμφωνα με την προσέγγιση της Περιεκτικής Δημοκρατίας (ΠΔ), η οικολογική κρίση αποτελεί μέρος της γενικευμένης πολυδιάστατης κρίσης (οικονομική, πολιτική, κοινωνική, οικολογική και πολιτισμική) της εποχής μας. Βασικό αίτιο της κρίσης είναι η συγκέντρωση εξουσίας και δύναμης σε όλα τα επίπεδα από διάφορες κοινωνικές μειοψηφίες (ελίτ). Από τη σκοπιά της ΠΔ το οικολογικό πρόβλημα δεν είναι απλά πρόβλημα τεχνολογίας που θα μπορούσε να λυθεί ακόμη και μέσα στο σύστημα της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς. Δεν είναι δηλαδή θέμα “πρασινίσματος του καπιταλισμού» όπως υποστηρίζουν η ρεφορμιστική Αριστερά και Οικολογία. Ακόμα άλλωστε κι αν βρεθεί μια δωρεάν μορφή απολύτως οικολογικής ενέργειας σε τεράστιες ποσότητες, αυτό εντός του σημερινού συστήματος θα προκαλέσει μια ακόμα μεγαλύτερη έκρηξη στη παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων και κατανάλωση σε πρώτες ύλες, μ' αποτέλεσμα τη συνέχιση (και ίσως την επιτάχυνση) του βιασμού της φύσης. Κι αυτό γιατί από τη στιγμή που οι πολυεθνικές εταιρίες θα συνεχίσουν να έχουν στα χέρια τους την οικονομία και άρα να καθορίζουν τι, πόσο, πως θα παραχθεί καθώς και τις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων, είναι βέβαιο ότι θα είναι οι βασικοί επωφελούμενοι από μια δωρεάν οικολογική μορφή ενέργειας και πάλι όμως σε βάρος της φύσης, ιδιαιτέρα αφού με το κόστος ενέργειας που θα γλυτώσουν θα μπορούν ν' αυξήσουν την παραγωγή. Ούτε βέβαια είναι δυνατή η μετρίαση των μηχανισμών ανάπτυξης μέσα στο υπάρχον σύστημα αφού όλη η δυναμική του στηρίζεται στην ανάπτυξη την οποία αναπαράγει. Με άλλα λόγια, το οικολογικό πρόβλημα είναι θέμα ριζικής αλλαγής του τρόπου ζωής, η οποία είναι αδύνατο να επιτευχθεί στο σημερινό σύστημα. Αντίθετα, προϋπόθεση για την υπέρβαση της κρίσης θεωρείται η ρητή κατάργηση του συστήματος της οικονομίας της αγοράς στο οικονομικό επίπεδο και της κοινοβουλευτικής (αντιπροσωπευτικής) δημοκρατίας στο πολιτικό επίπεδο, θεσμοί που κρίνονται υπεύθυνοι για την τεράστια ανισότητα και συγκέντρωση εξουσιών και δύναμης, και η αντικατάστασή τους από πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς θεσμούς που να διασφαλίζουν την ισοκατανομή εξουσίας/δύναμης.
Τέτοιο θεσμοί είναι:
η ριζική αποκέντρωση προς την κατεύθυνση δημιουργίας αυτόνομων τοπικών κοινοτήτων (δήμων), οι οποίες σε μεγαλύτερη κλίμακα συνομοσπιονδιοποιούνται σε περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς ΠΔ.
η θεσμική κατάργηση της ανισοκατανομής δύναμης και εξουσιών μεταξύ των πολιτών. Αυτό προϋποθέτει μια οικονομία χωρίς κράτος, χρήμα και αγορά, ενώ, στο πολιτικό επίπεδο, οι αποφάσεις λαμβάνονται αμεσοδημοκρατικά με τη συμμετοχή όλων των πολιτών στις δημοτικές συνελεύσεις.
η αντικατάσταση του συνολικού στόχου της οικονομικής ανάπτυξης με το στόχο της κάλυψης των αναγκών (και καταρχήν των βασικών αναγκών) όλων των πολιτών.
Η θέση της ΠΔ είναι ότι η ιδεολογία της οικονομίας ανάπτυξης, που αναδύθηκε μόλις πριν από δύο αιώνες με την εμφάνιση της οικονομίας της αγοράς, αποτέλεσε το κυρίαρχο οικονομικό παράδειγμα, αφού ταυτίστηκε με την ιδέα της Προόδου, τόσο στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία, όσο και (για διαφορετικούς λόγους) στις πρώην χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η οικονομία ανάπτυξης θεωρείται, άμεσα ή έμμεσα, υπεύθυνη για την ανισοκατανομή εξουσίας σε όλα τα επίπεδα και, όπως είναι γνωστό, οι δύο αυτές εκδοχές της στη Δύση και την Ανατολή είναι σε συντριπτικό βαθμό υπεύθυνες για την υποβάθμιση του Περιβάλλοντος. Άλλωστε, η ίδια η αναπαραγωγή της σημερινής οικονομίας της αγοράς θεμελιώνεται ακριβώς σε αυτή την ανισοκατανομή δύναμης που προκύπτει από τη δυναμική της αέναης ανάπτυξης.
Με βάση την παραπάνω ανάλυση, μόνο η προοδευτική αλλαγή των θεσμών στο οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικολογικό επίπεδο στις γραμμές που σκιαγραφήθηκαν μπορούν να οδηγήσουν σε μια οικολογική δημοκρατία, δηλαδή, αντί για τη σημερινή σχέση εκμετάλλευσης και κυριαρχίας της Φύσης από τον άνθρωπο, στην επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση. Σημειώνεται βέβαια ότι ακόμα και η ΠΔ δεν μπορεί να εγγυηθεί την εξάλειψη της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη Φύσης. Και αυτό διότι το πρόταγμα της ΠΔ αποτελεί μια δημοκρατική διαδικασία αυτοθέσμισης της κοινωνίας, χωρίς να υπονοείται κάποια αντικειμενική Ιστορική τάση που οδηγεί τελικά προς την ελευθερία και την επανεσωμάτωση της κοινωνίας με την πολιτεία, την οικονομία και τη Φύση. Η αλλαγή, επομένως, των θεσμών αποτελεί απλώς την αναγκαία συνθήκη αλλά όχι και την ικανή συνθήκη (η οποία εξαρτάται από το επίπεδο συνειδητοποίησης των πολιτών) για την επανενσωμάτωση της Κοινωνίας με τη Φύση. Ωστόσο, υπάρχει ισχυρή ελπίδα ότι μια δημοκρατική κοινωνία με ένα εντελώς νέο κοινωνικό παράδειγμα και απαλλαγμένη από το στόχο της ανάπτυξης, όταν συνδυαστεί με τη δημοκρατική Παιδεία, θα οδηγήσει τελικά σε ένα θεσμικό πλαίσιο φιλικό προς το περιβάλλον. Επιπλέον, το γεγονός ότι η ίδια η επιβίωση κάθε τοπικής κοινότητας (δήμος) εξαρτάται κρίσιμα από τη διατήρηση του περιβάλλοντός της καθώς και το γεγονός ότι η γενικότερη δημοκρατική οργάνωση της κοινωνίας θα δώσει νόημα στην ανθρώπινη ζωή, έξω από την οικο-καταστροφική καταναλωτική κοινωνία αποτελεί βάσιμη ελπίδα ότι η οικολογική δημοκρατία τελικά θα επικρατήσει ...
πηγή:http://www.inclusivedemocracy.org/pd/is15/issue_15_pantelis_ecological.htm
Πέμπτη 6 Νοεμβρίου 2008
Ψηφιακές καταδύσεις στον ξεχασμένο κόσμο των θαλάσσιων πλασμάτων από το Πλανητάριο
Η πρώτη επίσημη προβολή της ταινίας θόλου «Θαλάσσιοι γίγαντες», που αποτελεί μια κατάδυση στον ξεχασμένο κόσμο των θαλάσσιων ερπετών, έγινε το βράδυ της Τετάρτης στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Παράλληλα εγκαινιάστηκε και η έκθεση «Ο θαυμαστός Κόσμος των Απολιθωμάτων».
Σε ειδική εκδήλωση την οποία προλόγισε ο διευθυντής του Πλανηταρίου, καθηγητής Διονύσης Σιμόπουλος και στην οποία μίλησε ο καθηγητής Γεωολογίας-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Δερμιτζάκης, παρουσιάστηκε η ταινία «Θαλάσσιοι γίγαντες».
Πρόκειται για μια νέα προϊστορική περιπέτεια, ένα ταξίδι 85 εκατομμυρίων ετών στον ξεχασμένο κόσμο των θαλάσσιων ερπετών, η οποία θα προβάλλεται καθ’ όλη τη χειμερινή περίοδο.
Η ταινία, η οποία θα ξεκινήσει να προβάλλεται για το κοινό στο Πλανητάριο από την Πέμπτη (6 Νοεμβρίου), φέρει την υπογραφή του National Geographic Cinema Ventures στην παραγωγή, αλλά και του αμερικανικού Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (National Science Foundation) που την επιχορήγησε μερικώς.
Είναι η πρώτη ταινία θόλου που ζωντανεύει τα μυθικά όσο και ξεχασμένα προϊστορικά θαλάσσια πλάσματα. Περιγράφει τι ακριβώς συνέβαινε στους ωκεανούς την εποχή που στην ξηρά κυριαρχούσαν οι Δεινόσαυροι, μέσα από ολοζώντανες αναπαραστάσεις, με τη συνοδεία της μουσικής των Peter Gabriel and the Footnotes.Η ταινία ξεκινά από το Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών όπου μια ομάδα Παλαιοντολόγων προσπαθεί να ανακαλύψει τα ίχνη που μας άφησαν τα θαλάσσια αυτά πλάσματα, ώστε να τα γνωρίσουμε καλύτερα και να κατανοήσουμε τις συνήθειές τους.
Χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας, η ταινία μεταφέρει τους θεατές στις προϊστορικές θάλασσες, σε άγνωστα νερά, γεμάτα αμμωνίτες, προϊστορικούς καρχαρίες, γιγάντια καλαμάρια και πολλά άλλα παράξενα πλάσματα.
Παράλληλα με την ταινία, στο Πλανητάριο εγκαινιάστηκε το βράδυ της Τετάρτης η έκθεση «Ο θαυμαστός Κόσμος των Απολιθωμάτων» που αποτελεί μέρος των εκθεμάτων του Μουσείου Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η έκθεση θα διαρκέσει από 6 τις Νοεμβρίου έως τις 31 Ιανουαρίου 2009 και προσφέρει την ευκαιρία στους μικρούς και μεγάλους φίλους του Πλανηταρίου να παρατηρήσουν τα «ζωντανά» ίχνη που άφησαν μέσα στους αιώνες τα θαλάσσια πλάσματα της εποχής των δεινοσαύρων. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν κρινοειδή ηλικίας 400 εκατομμυρίων ετών, καθώς και αμμωνίτες κάθε μεγέθους από το Μαρόκο, κνιδόζωα (μέδουσες) ηλικίας 650 εκατομμυρίων ετών από την Ουκρανία, τον εντυπωσιακό σκελετό ενός ιχθυόσαυρου, απολιθωμένες πατημασιές δεινοσαύρων και οστά απατόσαυρων.Ώρες λειτουργίας της έκθεσης: Δευτέρα και Τρίτη 10.00 - 14.00, Τετάρτη έως Κυριακή 10.00 - 21.00 με ελεύθερη είσοδο.
Περισσότερες πληροφορίες για το κοινό στο τηλέφωνο: 210 9469 600 ή στην ιστοσελίδα: www.eugenfound.edu.gr .
Πηγή: Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
Παρασκευή 24 Οκτωβρίου 2008
Μεσογειακή φώκια νεκρή από πυροβολισμό στη Μήλο
Στο τρίτο ανάλογο περιστατικό που καταγράφεται από τις αρχές του έτους, μια νεαρή φώκια Mοnachus monachus βρέθηκε νεκρή από πυροβολισμό με κυνηγετική καραμπίνα στο λιμάνι της Μήλου, ανακοίνωσε την Πέμπτη η οργάνωση MOm για την προστασία του εξαιρετικά σπάνιου είδους.
Οι λιμενικές αρχές ειδοποίησαν την οργάνωση την περασμένη Παρασκευή όταν το νεκρό ζώο ξεβράστηκε δίπλα σε παιδική χαρά. Οι βιολόγοι της Mom διαπίστωσαν κατά τη νεκροψία ότι η αρσενική φώκια είχε δεχθεί μονόβολο βλήμα που διαπέρασε τον δεξί πνεύμονα και την καρδιά.
Με βάση τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή, το ζώο φαίνεται να δέχτηκε την επίθεση την προηγούμενη ημέρα μέσα στον Κόλπο του Αδάμαντα στη Μήλο.
Πρόκειται για το τρίτο εξακριβωμένο περιστατικό ηθελημένης θανάτωσης που καταγράφει η MOm από τις αρχές του έτους. Στο πλαίσιο της προσπάθειας να εξαλειφθεί το απαράδεκτο αυτό φαινόμενο, η οργάνωση ζήτησε από τις λιμενικές αρχές Μήλου να εντατικοποιήσουν τον έλεγχο για τη μεταφορά όπλων σε σκάφη -η οποία αποτελεί ενέργεια ούτως ή άλλως παράνομη- και ενημέρωσε και τον τοπικό αλιευτικό σύλλογο.
Η μεσογειακή φώκια Monachus monachus είναι το σπανιότερο πτερυγιόποδο του κόσμου και ένα από τα πλέον απειλούμενα θηλαστικά. Στη Ελλάδα ζει ο μισός από τον εναπομείναντα παγκόσμιο πληθυσμό του είδους, ο οποίος ανέρχεται σε μόλις 500 με 600 άτομα.
Κι ενώ η Monachus monachus προστατεύεται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία αλλά και από διεθνείς συμβάσεις, η ηθελημένη θανάτωση παραμένει μία από τις βασικές απειλές για την επιβίωσή της.
Από τις ενήλικες φώκιες που έχουν βρεθεί νεκρές, το 50% είχε πέσει θύμα ηθελημένης θανάτωσης.
Για την αντιμετώπιση της απειλής της ηθελημένης θανάτωσης η MOm υλοποιεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Life Mofi που περιλαμβάνει μελέτη της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας καθώς και ενημερωτικές δράσεις σε συνεργασία τοπικές αλιευτικές κοινότητες.
Η MOm ζητά από οποιονδήποτε δει ζωντανή ή νεκρή μεσογειακή φώκια να καλέσει την οργάνωση στο 210 52 22 888 και να ενημερώσει τις τοπικές λιμενικές αρχές.
Πηγή:
Newsroom ΔΟΛ
Newsroom ΔΟΛ
Παρασκευή 3 Οκτωβρίου 2008
Από τα επικίνδυνα και τοξικά στα «πράσινα» χημικά
Ο ανθρώπινος οργανισμός αποτελείται από διάφορες χημικές ενώσεις. Το φαγητό μας επίσης. Ακόμα και ο έρωτας είναι σε σημαντικό βαθμό και θέμα... χημείας. Πολλά από τα σημερινά καταναλωτικά αγαθά δεν θα υπήρχαν χωρίς την εκρηκτική ανάπτυξη του χημικού τομέα. Πολλά από τα χημικά που κυκλοφορούν, όμως, και ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους σε συχνή ή λιγότερη συχνή βάση, δεν είναι πάντα ακίνδυνα φυσικά χημικά. Κάποια μπορεί να προκαλέσουν επιπτώσεις στην υγεία, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές, καρκίνους, ορμονικές διαταραχές.
Δεκάδες χιλιάδες χημικά έχουν κατασκευαστεί από τον άνθρωπο σε εργαστήρια και βιομηχανικές εγκαταστάσεις και χρησιμοποιούνται ως φάρμακα, λιπάσματα, διαλύτες, χρώματα και βερνίκια ή σε τρόφιμα, συσκευασίες, χαλιά, παιχνίδια, αποσμητικά και αρώματα, τηλεοράσεις, ψυγεία, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οικοδομικά υλικά.
Τα τελευταία 50 χρόνια η παραγωγή και κατανάλωση χημικών έχει αυξηθεί ως και 400 φορές σε παγκόσμιο επίπεδο.Οι ευρωπαίοι πολίτες ανησυχούν ιδιαίτερα -όχι άδικα- για τις επιπτώσεις στην υγεία τους αλλά και στα οικοσυστήματα από την έκθεση σε ένα μεγάλο αριθμό χημικών. Πράγματι, στον ανθρώπινο οργανισμό (μητρικό γάλα, ιστός, αίμα, ζωτικά όργανα κα), στα διάφορα άλλα είδη (ψάρια, θηλαστικά, φυτά κα), στον αέρα, στο νερό, στα ιζήματα αλλά και σε προϊόντα (γάλα, τρόφιμα, κα) ανιχνεύονται διάφορα χημικά. Στο σώμα των Εσκιμώων στον νότιο Καναδά ή των πιγκουίνων στους πόλους, στον αέρα στο Αιγαίο ή στο βυθό της θάλασσας εμφανίζονται υψηλές συγκεντρώσεις χημικών παρόλο ότι οι πηγές ρύπανσης είναι ιδιαίτερα μακριά.
Τα επικίνδυνα και τοξικά χημικά δεν γνωρίζουν σύνορα:
Σε μια έρευνα της US National Oceanographic and Atmospheric Administration σε μια ακατοίκητη και όχι βιομηχανική περιοχή κοντά στο Β. Πόλο, στον Καναδά, διαπιστώθηκε ότι το 70-82% των επικίνδυνων ουσιών διοξινών προέρχονταν από πηγές στις ΗΠΑ, το 11-25% από τον Καναδά, 5-11% από το Μεξικό ενώ 2-20% πιθανώς από περιοχές έξω από τη Β. Αμερική, κυρίως από την Ιαπωνία, το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Βρετανία. Οι κύριες πηγές εκπομπών διοξίνης θεωρήθηκαν η καύση των αστικών απορριμμάτων (25%), η ανεξέλεγκτη καύση απορριμμάτων (22%) και η καύση τοξικών αποβλήτων σε τσιμεντοβιομηχανίες (18%). Το 95% της έκθεσης των ανθρώπων σε διοξίνες γίνεται μέσω της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων (λίπος). Στις γυναίκες των κατοίκων Inuit της Αρκτικής περιοχής που τρέφονται μόνο από κυνήγι και ψάρια έχουν διαπιστωθεί ανησυχητικά υψηλές συγκεντρώσεις διοξινών στο μητρικό γάλα, σε ορισμένες περιπτώσεις τιμές διπλάσιες από αυτές που ανιχνεύονται στο μητρικό γάλα γυναικών π.χ. στο Κεμπέκ του Καναδά.
Στη Σουηδία παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει παραγωγή πολυβρομιωμένων ενώσεων που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρονικές συσκευές για την επιβράδυνση τυχόν πυρκαγιάς (φλόγας), οι συγκεντρώσεις των επικίνδυνων αυτών χημικών ενώσεων στο μητρικό γάλα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές και έχουν παρουσιάσει κατακόρυφη αύξηση από το 1970. Σήμερα κάθε ενήλικας ευρωπαίος έχει στο σώμα του πάνω από 500 διαφορετικά βιομηχανικά χημικά που συσσωρεύονται συνήθως στο λιπώδη ιστό. Τα περισσότερα από αυτά είναι φυτοφάρμακα. Σωστά η Ευρωπαϊκή Ένωση επαναπροσδιορίζει την πολιτική και τη νομοθεσία της για τα χημικά. Η πολιτική για τα χημικά επηρεάζει όλα τα προϊόντα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή καθημερινά και το περιβάλλον συνολικά. Η καταστροφή του στρώματος του όζοντος στην στρατόσφαιρα, η αύξηση των αλλεργιών, οι διαταραχές του ορμονικού συστήματος ή οι αλλαγές στην αναπαραγωγική ικανότητα, η ρύπανση των νερών ή η αύξηση των καρκίνων συνδέονται σε σημαντικό βαθμό με την ανεπαρκή πολιτική για τα χημικά. Μια βιώσιμη πολιτική για τα χημικά είναι η βάση για μια πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος και βελτίωσης της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με έρευνες του UCB Institute of Allergy (1998, The European Allergy White Paper) το 15-20% των Δυτικοευρωπαίων υποφέρει από αλλεργίες και άσθμα.
Ένας πολίτης σήμερα στην Ελλάδα έρχεται σε επαφή με χημικά μέσα από:
Το πρωινό, το μεσημεριανό ή και το βραδινό φαγητό του. Η ασθένεια των τρελών αγελάδων (Βρετανία 1996, Δανία 1999) και το σκάνδαλο με τις διοξίνες στα κοτόπουλα του Βελγίου (καλοκαίρι 1999) είναι η κορυφή του παγόβουνου και μας υπενθυμίζουν ότι πολύ συχνά τα επικίνδυνα χημικά ή λάθος πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των τροφίμων. Πολύ πιο επικίνδυνη είναι, όμως, η κατανάλωση σε καθημερινή βάση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά. Ένα στα τρία φρούτα και λαχανικά περιέχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων σύμφωνα με στοιχεία των φορέων ελέγχου.
Τα ρούχα που φοράει, που είναι πιθανό να είναι βαμβακερά. Για την καλλιέργεια του βαμβακιού έχουν χρησιμοποιηθεί τεράστιες ποσότητες επικίνδυνων φυτοφαρμάκων, π.χ. μεθυλ-παραθείο ή και DDT (αν το βαμβάκι προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ). Ίχνη από αυτά τα χημικά ανιχνεύονται συχνά στα ρούχα που φοράμε.
Τα αρώματα που φοράμε ή τα αποσμητικά χώρου που χρησιμοποιούμε και τα οποία μπορεί να περιέχουν επικίνδυνα χημικά. Σαμπουάν, βερνίκια για νύχια, λοσιόν κι άλλα χημικά για την περιποίηση του σώματος συχνά περιέχουν αρώματα στα οποία όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν αλλεργία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπολογίζεται ότι πάνω από 4-8 εκατομμύρια άτομα είναι αλλεργικοί σε αρωματικές ενώσεις. Ακόμα και σε παιδικά παιχνίδια εντοπίζονται αρωματικές ενώσεις που ξεπερνούν τα όρια ασφαλείας.
Σε έρευνες το 2000 εντοπίστηκαν σε καταναλωτικά προϊόντα και παιδικά είδη εξαιρετικά επικίνδυνες και τοξικές ουσίες που παραμένουν στο περιβάλλον, όπως το ΤΒΤ (τριβουτυλοκασσίτερο, οργανική ένωση του κασσίτερου). Οι ενώσεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως βιοκτόνα στα υφαλοχρώματα για να μην προσκολλώνται στα ύφαλα των πλοίων οστρακοειδή, τα οποία μειώνουν την ταχύτητα που πλέουν τα σκάφη. Με διεθνή συμφωνία έχουν επιβληθεί απαγορεύσεις και περιορισμοί για την εφαρμογή τους στα σκάφη μεγάλου μήκους.
Τον αέρα που αναπνέουμε είτε μέσα σε κτίρια είτε στο αστικό περιβάλλον. Στον αέρα του εσωτερικού των κτιρίων η σκόνη που μεταφέρει συχνά και ρύπους, εκπομπές αερίων και στοιχείων από τα οικοδομικά υλικά και τον εξοπλισμό, αποσμητικά και αρώματα, νικέλιο, χρώμιο, φορμαλδεϋδη, φθαλικά άλατα σε υλικά από πλαστικό PVC σε συνδυασμό με μικροσωματίδια που προέρχονται από τις καύσεις πετρελαίου μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή και άσθμα. Σε μια έρευνα που έκανε με τη βοήθεια μοντέλων σε υπολογιστή (QSAR/SAR) το Γραφείο Προστασίας Περιβάλλοντος της Δανίας εξετάστηκαν 50.000 χημικές ουσίες και σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του μοντέλου περίπου 20.000 χημικές ουσίες ταξινομήθηκαν ως «μεταλλαξιογόνες», «καρκινογόνες», δερματολογικά αλλεργιογόνες», «τοξικές» ή «επικίνδυνες για το υδάτινο περιβάλλον». Μερικές χημικές ουσίες μπορεί να έχουν περισσότερες από μία από αρνητικές επιδράσεις. Προς το παρόν σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Λίστα με τις Επικίνδυνες Ουσίες (Annex 1 της Οδηγίας 67/548) περιέχει μόνο 5.000 χημικά, ενώ η χημική βιομηχανία έχει ταξινομήσει περίπου 4.000 χημικές ουσίες.
Για μια Πράσινη Χημεία Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS συμμετέχει ενεργά στο Δίκτυο Πράσινης Χημείας που δημιουργείται με πρωτοβουλία της Ένωσης Ελλήνων Χημικών και των Πανεπιστημίων γιατί:
Θεωρεί ότι απαιτούνται συστηματικές και συντονισμένες ενέργειες για τον περιορισμό των κινδύνων για τη δημόσια υγεία από την έκθεσή μας ταυτόχρονα σε πολλαπλούς επικίνδυνους ρύπους, καρκινογόνες ενώσεις και παράγοντες ενδοκρινικών διαταραχών, ακόμα και αν πρόκειται για χαμηλές συγκεντρώσεις.
Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι παραγωγοί αλλά και να ευαισθητοποιηθούν οι ερευνητές και οι χρήστες / καταναλωτές ώστε να συντελεστούν αλλαγές στην παραγωγή διαδικασία. Στόχος είναι περισσότερο φιλικά στο περιβάλλον προϊόντα, πιο υπεύθυνες περιβαλλοντικά παραγωγικές διαδικασίες. Υποστηρίζουμε τη θέσπιση ετήσιων βραβείων ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ, όπως γίνεται στη Βρετανία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ.
Στηρίζει μια στροφή της έρευνας στα πανεπιστήμια αλλά και της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες προς την ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ, ώστε και το έργο που παράγεται να συμβάλλει στην βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και να μειωθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη λειτουργία των διαφόρων εργαστηρίων σε σχολεία και πανεπιστημιακές σχολές.
Ενθαρρύνει την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών, ώστε να επιλέγουν προϊόντα πιο φιλικά στο περιβάλλον (π.χ. μη τοξικά χρώματα) ώστε να δημιουργηθεί μια ισχυρή πίεση για πράσινα προϊόντα και υπεύθυνες παραγωγικές διαδικασίες.
Στοχεύει στη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας σε ένα τομέα με σημαντικό δυναμικό και ανερχόμενο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει μια πολύ δυναμική και βαριά βιομηχανία η ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων μικρής και μεσαίας κλίμακας που θα βασίζονται σε φυσικά και πράσινα χημικά
Πηγή:
http://www.medsos.gr/
Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2008
Μία Μέλισσα τον Αύγουστο
Από τα βάθη της προϊστορικής αρχαιότητας οι παραδόσεις των λαών συνδέουν την μέλισσα με τις δραστηριότητεςτου ανθρώπου σε αναζήτηση τροφής και αναδεικνύουν την μέλισσα ως μία από τους σημαντικότερους συμμάχουςτου ανθρώπου στον αγώνα της ζωής. Και ο ρόλος αυτός δεν έχει αλλάξει.
Μια στις τρεις μπουκιές που βάζουμε στο στόμα μας εξαρτάται από την δράση της μέλισσας,από την επικονίαση(γονιμοποίηση) που επιφέρει στα άνθη εκατοντάδων αυτοφυών και καλλιεργούμενων φυτών.
Η μέλισσα αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα του οικοσυστήματός μας,από την οποία εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα ο εγγενής πολλαπλασιασμός και η εξασφάλιση της τροφής των περισσότερων όντων του πλανήτη μας.Φανταστείτε λοιπόν τι θα γινόταν αν οι μέλισσες εξαφανίζονταν από τη μια μέρα στην άλλη...
Ο Αϊνστάιν είχε δώσει κάποτε την εξής προοπτική..<<Αν η μέλισσα εξαφανιζόταν από την επιφάνεια του πλανήτη τότε θα έμεναν μόνο άλλα 4 χρόνια ζωής στον άνθρωπο...>>Ισως να βρισκόμαστε σήμερα πολύ κοντά στο να δοκιμαστεί αυτή η θεωρία. Γιατί οι μέλισσες φαίνεται να εξαφανίζονται.Μαζικα.Σε όλο τον κόσμο.Το φαινόμενο της εξαφάνισης έχει ονομαστεί πρόσφατα από αμερικανούς επιστήμονες Colony Collapse Disorder.(CCD),δηλαδή <<Σύνδρομο Κατάρρευσης του Μελισσιού>>Οι μέλισσες φεύγουν από τις κυψέλες για να αναζητήσουν γύρη και νέκταρ και απλά δεν επιστρέφουν και δεν εντοπίζονται ποτέ. Ετσι αφήνοντας στην κυψέλη την βασίλισσα,τα αυγά και νεαρές μέλισσες ανυπεράσπιστες.
Βασικοί ύποπτοι που θεωρούνται εδώ και χρόνια τα εντομοκτόνα,τα φυτοφάρμακα,και η γύρη απο γενετικά μεταλλαγμένα φυτά,όπως Σόγια, Καλαμπόκι,Βαμβάκι. Μια άλλη εξήγηση του αινιγματικού φαινομένου, έδωσε μια έρευνα του πανεπιστημίου του Λάνταου Γερμανίας,που έδειξε ότι οι μέλισσες δυσκολεύονταν να επιστρέψουν στην κυψέλη τους όταν η κυψέλη βρισκόταν εκτεθειμένη στην ακτινοβολία κεραίας/ πομπού ψηφιακής ασύρματης τηλεφωνίας.
Προφανώς η ακτινοβολία είχε αρνητική επίδραση στον προσανατολισμό των μελισσών.Στην ακτινοβολία υψηλής συχνότητας ανήκουν και τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπουν οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας.Δεν γνωρίζουμε αν κάποια τέτοια έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη γιατί η αιτία αυτή θεωρείται απίθανη μιας και εμφανίστηκαν περιπτώσεις CCD σε περιοχές όπου δεν υπήρχαν κεραίες.Το πόσο απίθανη είναι από την στιγμή που έχουμε δημιουργήσει ενα <<ηλεκτρικό νέφος>> όπου και να πηγαίνουμε, είναι μια καλή ερώτηση..
Της patricia van wal απο το περιοδικό ΕΠΑΘΛΟ.
Παρασκευή 29 Αυγούστου 2008
Πλησιάζει το τέλος του κόσμου;
Αγνοήστε τους αισιόδοξους: όλες οι ιστορίες τρόμου για την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι αληθινές !
Υπάρχουν πολλά κακά στον κόσμο μας. Αλλά δεν είναι τόσο κακά όσο πολλοί πιστεύουν. Είναι χειρότερα.
Η υπερθέρμανση, αργά αλλά αμείλικτα αλλάξει το πρόσωπο του Πλανήτη.
Ακόμη βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια αυτής της διαδικασίας (διάγραμμα δεξιά: το φαινόμενο του θερμοκηπίου),
αλλά ήδη το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έχει φτάσει τα 375 μέρη στο εκατομμύριο, το υψηλότερο επίπεδο για τουλάχιστον μισό εκατομμύριο χρόνια.
Οι θερμοκρασίες πρόκειται να αυξηθούν κατά 5.8 oC αυτό τον αιώνα, 10 φορές από την αύξηση κατά 0,6 οC τον εικοστό αιώνα, ενώ η αύξηση θα είναι κατά 40% υψηλότερη σε ορισμένες βόρειες περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι οι θερμοκρασίες θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 8,1 οC σε ορισμένες περιοχές του κόσμου.
Μας νοιάζει εμάς;
Μας νοιάζει εμάς;
Οι μαρτυρίες λένε πως ναι. Στην Κίνα οι μεγάλου μεγέθους πλημμύρες συνέβαιναν κάθε 20 χρόνια. Τώρα στα εννιά από τα δέκα χρόνια. Ο αριθμός των ανθρώπων που επηρεάζονται από τις πλημμύρες παγκοσμίως, αυξήθηκε από 7 εκατομμύρια το 1960 σε 150 εκατομμύρια τώρα. Οι πλημμύρες είναι μόνο η αρχή. Ο αριθμός των ανθρώπων που ζημιώνονται από τυφώνες και κυκλώνες έχει αυξηθεί 8 φορές τα τελευταία 30 χρόνια και φτάνει τα 25 εκατομμύρια άτομα το χρόνο.
Ενώ οι επιστήμονες επιμένουν ότι η ανθρωπότητα θα έπρεπε να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά 60%, αν θέλει να σταθεροποιήσει αρχικά και ύστερα να περιορίσει το ρυθμό υπερθέρμανσης του πλανήτη, οι προβλέψεις λένε ότι αντίθετα οι εκπομπές θα αυξηθούν κατά 75% μέχρι το 2020, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 (πρβλ. διάγραμμα: εκπομπές CO2 ανά χώρα, από όπου γίνεται φανερό ότι η άρνηση των ΗΠΑ να συμμετάσχουν υπονομεύει κάθε σχετική προσπάθεια ).
΄Ενα από τα αποτελέσματα είναι ότι η θερμοκρασία των ωκεανών αυξάνεται σταθερά και καθώς σήμερα το θαλασσινό νερό μπορεί να περιέχει διαλυμένο 50 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο ο ατμοσφαιρικός αέρας, ακόμη και μια μικρή μείωση της απορροφητικότητας της θάλασσας σε διοξείδιο του άνθρακα, λόγω της θέρμανσης, θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική αύξηση του CO2 στην ατμάσφαιρα, και συνεπώς ταχεία κλιμάκωση των ρυθμών αύξησης της θερμοκρασίας παγκοσμίως.
Ακόμη σοβαρότερα, 10.000 δισεκατομμύρια τόνοι μεθανίου (που επιδρά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου 20 φορές περισσότερο από το CO2) είναι συσσωρευμένα στον ρηχό πυθμένα της Αρκτικής, δεσμευμένα σε υποθαλάσσια ιζήματα. Εάν η θερμοκρασία αυξηθεί, είναι πιθανό το μεθάνιο αυτό να αποδεσμευθεί στην ατμόσφαιρα, αυξάνοντας κι άλλο τους ρυθμούς θέρμανσης.
Οι θερμαινόμενοι ωκεανοί επίσης συνεπάγονται αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Το επίπεδο των νερών προβλέπεται να ανεβεί κατά 90 εκατοστά τον επόμενο αιώνα, κατακλύζοντας τεράστιες περιοχές σε χώρες όπως το Μπαγκλαντές, η Αίγυπτος και η Κίνα.
Δεν γνωρίζουμε πραγματικά τα όρια της Φύσης -πόσο πολλή βροχή μπορεί να πέσει για πόσο μεγάλο διάστημα, πόσο ισχυρότεροι τυφώνες μπορεί να προκύψουν, πόσο μπορεί να διαρκέσουν οι ξηρασίες. Η έσχατη υπόθεση είναι ότι αν η αφηνιασμένη παγκόσμια υπερθέρμανση ξεφύγει από τον έλεγχο, μπορεί να κάνει τον πλανήτη μας ακατοίκητο.
Πέντε φορές στα τελευταία 540 εκατομμύρια χρόνια έχουν συμβεί μαζικές εξαλείψεις, σε μια περίπτωση μάλιστα οδήγησαν στην εξαφάνιση του 96% των ειδών που ζούσαν τότε. Ενώ όμως αυτές ήταν αποτέλεσμα σύγκρουσης αστεροειδών ή εποχών παγετώνων, αυτή είναι η πρώτη φορά που κάποιο είδος προκαλεί την αυτοεξαφάνισή του.
Οι δεινόσαυροι κυριάρχησαν στη Γη για 160 εκατομμύρια χρόνια. Εμείς διακινδυνεύουμε το μέλλον μας μόλις μετά από 1/4 του εκατομμυρίου χρόνων (αν και θα πρέπει να θυμηθούμε ότι ίσως είναι λιγότερο, μια και κάποια είδη ανθρώπων έχουν ήδη εξαλειφθεί στο παρελθόν).
Σύμφωνα με τη θεωρία της Γαίας, όταν ένας ξένος οργανισμός εισβάλλει σε ένα σώμα, το σώμα προκαλεί πυρετό με σκοπό να συγκεντώσει όλες του τις ενέργειες στο να καταπολεμήσει τον ξένο οργανισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις πετυχαίνει, αλλοιώς το σώμα πεθαίνει.
Το μάθημα είναι ότι εάν συνεχίσουμε τις δραστηριότητες που καταστρέφουν το περιβάλλον μας και υπονομεύουν τις συνθήκες της ίδιας της επιβίωσής μας, εμείς είμαστε ο ιός. Το να κάνουμε την αλλαγή που απαιτείται για να αποφύγουμε μια τέτοια μοίρα, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε ποτέ αντιμετωπίσει.
Διάγραμμα: τα προβλήματα του κόσμου το 2050.
Λεξιλόγιο: deforestation: αποδάσωση, sea-level rise: ανύψωση του επιπέδου της θάλασσας, decreasing crop yields: μείωση σοδειών, water conflicts: διαμάχες για τα υδάτινα αποθέματα (το βασικό μελλοντικό πρόβλημα της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής), increased severity/frequency of tropical storms: αύξηση δριμύτητας και συχνότητας τροπικών καταιγίδων, greater disease risk: αύξηση ασθενειώνmain, fisheries affected: δυσμενείς επιδράσεις στα αλιευτικά αποθέματα
(πηγή:http://www.oikologos.gr/)
(πηγή: Guardian, από άρθρο του βρετανού υπουργού περιβάλλοντος Michael Meacher - 14/2/2003)
(πηγή: Guardian, από άρθρο του βρετανού υπουργού περιβάλλοντος Michael Meacher - 14/2/2003)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)